Op woensdag 26 april heeft de tweede hackathondag van Innovatielab (zie video) plaatsgevonden. Deze dag was de ‘maakdag’ en door het aanwijzen van het beste plan tevens de afsluiting. Ik was dinsdagmiddag op de locaties aanwezig om te helpen een en ander klaar te zetten en de laatste details te bespreken. Sjoerd Vroonland heeft de wensen van de vijf groepen voor materiaal en toebehoren zo goed mogelijk gehonoreerd en we zien opmerkelijke zaken voorbij komen. Cocktail glazen, shaker, karaffen en flessen en witte laboratorium jassen. De locaties waar we gaan werken zijn prachtig. Het REM-Eiland steekt indrukwekkend af tegen de Hollandse wolkenlucht. Alle materialen en gereedschappen krijgen in het werkschip De Pelikaan, dat voor het rem-eiland afgemeerd ligt, een plek. Ook wordt de werkruimte in de romp van het schip gereed gemaakt.
De dag begint met een inloop om half negen. Zelf probeer ik de trap en de lift uit om naar boven en beneden te komen. Het REM-Eiland is oorspronkelijk in Ierland gebouwd en versleept tot in internationale wateren op negen kilometer buiten de Nederlandse kust ter hoogte van Noordwijk. In 1964 werden tussen 12 augustus en 14 december commerciële televisie-uitzendingen onder de naam TV Noordzee verzorgd. In Nederland was door wetgeving commerciële tv op land niet mogelijk. Door noodwetgeving na december ook niet meer. De sterk verzuilde Nederlandse samenleving kon de commercie zoals wij deze nu kennen (nog) geen plekje geven. Sinds 2011 staat het REM-Eiland in de Nieuwe Houthavens in Amsterdam ter promotie van dit gebied. In 2016 heeft het als restaurant een nieuwe bestemming gekregen. Vandaag is het de uitvalsbasis voor de catering, werkplekken en eindpresentatie van de concepten voor de toekomstige leeromgeving van het hmc.
De vijf groepen werken hun ideeën van 16 februari verder uit. Dit kan in de ruimten op het REM-Eiland en in het werkschip De Pelikaan dat beschikt over een werkplaats. Zelf loop ik de gehele dag op en neer tussen de locaties voor hand en spandiensten en vang de juryleden op die de Dragons Den gaan vormen. Ter inspiratie en als geheugensteun wordt het model van de Whole School Approach wederom onder de aandacht gebracht met het advies de inhoud van het onderwijs, naast het schoolgebouw, niet uit het oog te verliezen. Vanaf het moment van starten bemerk ik een licht gespannen sfeer onder de deelnemers. Thieu Custers van het Maker Education Lab van Waag is als conceptontwikkelaar in de ochtend beschikbaar als vraagbaak voor het uitwerken van plannen. Hij is geen onbekende op het hmc en neemt namens De Waag deel aan het Europese project Centrinno. Dit project richt zich op het behouden en creëren van werkplaatsen voor makers in stedelijke gebieden.
De vierkoppige jury bestaat uit vertegenwoordigers van verschillende partijen zoals het hbo, de gemeente Amsterdam, The Substitute – een platformorganisatie welke zich richt op het uitwerken van het concept duurzame meubelen en de locatiedirecteur van de vestiging Amsterdam. Zij zullen de plannen van de groepen aanhoren, verhelderende vragen stellen en uiteindelijk een winnaar aanwijzen. Het winnende idee kan verder worden uitgewerkt en zal als tastbaar idee een plaats krijgen op het hmc. Ook wordt het concept gepresenteerd op het kennisevent ‘Meubelbranche in transitie’, op 6 juni in Pakhuis de Zwijger en op het jaarlijkse mbo-diner op donderdag 26 juni. Zover is het nog niet, eerst producten maken en het vraagstuk kraken!
De eerste groep (met kleur blauw) heeft een concept ontwikkelt dat het makerschap centraal plaatst en dat dat vraagt om een leeromgeving met flexibele werkplaatsen waardoor kennis van buitenaf binnen de school kan worden gehaald. Dit kan door mensen zijn die onderzoek doen of concepten hebben uitgedacht, alumni en professionals. Als voorbeeld wordt een vioolbouwer genoemd die werk maakt binnen de school als een bron voor inspiratie voor studenten. De plaats waar het huidige hmc staat moet blijven, echter wel aanzienlijk verbouwd en vergroot tot een uitdagende omgeving die ambacht uitstraalt en transparantie. We leren als gemeenschap met en van elkaar. Studenten worden uitgenodigd net iets meer te leren dan de basis. De docent is tijdens het leerproces een gids, coach en inspirator. De docent is de routebegeleider die begeleiding biedt langs alle faciliteiten. Niet iedere student leert dezelfde stof, maar maakt een op maat gesneden persoonlijk lesplan. Opvallend is de mooie maquette van deze groep en de vormgegeven PowerPoint.
De groep magenta heeft het concept van de hmc-clustercampus uitgewerkt. Studenten en professionals leren samen op een locatie zoals bijvoorbeeld het Westergasfabriekterrein. De groep ziet deze omgeving als een voorbeeld van een nieuwe omgeving met oude bebouwing die enthousiasmeert en inspireert tot gebruik. Interdisciplinaire samenwerkingen waar ontwikkeling centraal staat worden gestimuleerd. Het huidige hmc gebouw minder geschikt geacht als werkplaats voor externen, professionals en starters. Westergasfabriek is een mooi voorbeeld van hergebruik van oude ruimten, dus zoek naar een leegstaand gebouw dat een nieuwe functie kan krijgen. Veel groen op de campus als een groene ontwikkeling en ook directe lesstof doordat hout kan worden gekapt en gedroogd. Breng de student dichter bij het materiaal. Zorg voor buitenruimten. Geef ook internationale studenten een leerplek. De student staat centraal als een whole school approach. Je krijgt kruisbestuivingen en leren van elkaar door het uitwisselen van vakkennis en kennis over moderne maaktechnieken.
De groep Geel ziet de maakindustrie als complex en niet gemakkelijk in een hokje te plaatsen en pleit voor het concept van de vrije-keuze-bar. In dit concept maken studenten na een basis in technieken middels verschillende ingrediënten voor onderwerpen waar zij energie van krijgen. Het schoolgebouw kan gezien worden als een social hub, met ruimten voor sprekers en deskundigen om kennis te delen op verschillende onderwerpen, zoals duurzaamheid en diverse maaktechnieken. Alumni zijn een voorbeeld van hoe je je ontwikkelt als professional. Sleutelwoorden zijn innovatie en out-of-the-box denken dat wordt gestimuleerd door de vrije keuze. Het geheel blijft uiteraard binnen kaders vanwege de haalbaarheid met de nadruk dat studenten worden gestimuleerd een richting op te gaan waar zij als maker blij van worden en passie voor ontwikkelen. Dit kan uiteindelijk in een eigen bedrijf of een bestaand bedrijf. Alumni kunnen door studenten worden benaderd voor het voeren van een dialoog over het vak. De ruimten en de omgeving stralen een relaxte huiselijk omgeving uit waar verschillende disciplines samen komen om technische kennis uit te wisselen. Disciplines en werkplaatsen worden dicht bij elkaar geplaatst in één gebouw.
De vierde groep constateert een groeiend probleem doordat studenten vroegtijdig stoppen met hun studie en leraren burn-out raken. Het onderwijs, zo is de conclusie, moet beter aansluiten bij de huidige tijd. Lesprogramma’s moeten bestaan uit een hybridisch-nomadische leeromgeving waar drie elementen als in een compostbak in ondergebracht worden: biodegradeerbaar materiaal, micro-organisme en zuurstof. In de school is ruimte voor ontwikkeling in de vorm van compost als voedingsbodem. De nomadische lesvorm bestaat uit verschillende leslocaties in heel Nederland ondergebracht in diverse bestaande organisaties, bijvoorbeeld de Design Academy voor ontwerpvaardigheden of het Textielmuseum in Breda. Je kunt spreken van een flexibel leertraject door het samenstellen van een eigen rooster op lesdagen naar keuze met wél of géén docent. De klassenverbanden worden afgeschaft en studenten werken in projecten samen waardoor kruisbestuiving wordt gestimuleerd. Het hybride element wordt versterkt door de moderne technologie die het contact met de systemen van de school vergemakkelijkt. Micro-organismen zijn de studenten die letterlijk klaar worden gestoomd om voeding te zijn voor de toekomst.
De groep Oranje heeft het concept HMC-overall uitgedacht. HMC overal(l) heeft als basisgedachte dat overal in de stad makers nodig zijn. Het hmc (hoofd)gebouw blijft op de huidige locatie bij Sloterdijk waar op de bestaande bouwlagen nieuwe etages worden geplaatst. Het wordt een zichtbare mix van oud en nieuw. Menselijkheid, makerschap en innovatie staan centraal. Vervolgens worden verbindingen met de stad gemaakt door satellieten als makersplaatsen te creëren, bijvoorbeeld in Amsterdam Noord en het NDSM terrein. Hightech Oost in de Watergraafsmeer met samenwerkingen met het hbo (HvA, Academie van Bouwkunst) en technologie. Sociale impact in Amsterdam ZO door het vormgeven van scholen voor samenzijn en eenheid. Verdieping, verbinding en ondernemerschap zijn sleutelbegrippen. Denk aan techniek, de zorg en ondernemen. Verbinding maken en in de ronde gaan doen studenten en docenten met hmc-fietsen die bereikbaarheid garanderen. In het hoofdgebouw krijg je het basis lesprogramma en in de satellieten werk je aan projecten.
De jury geeft iedere groep feedback op het concept en benoemd positieve elementen die inspireren. Naast het aanwijzen van een winnaar wordt de wens uitgesproken om andere element mee te nemen naar de toekomst. Het idee van de Oranje groep – HMC-Overall wordt als het meest inspirerende idee aangewezen. Deze groep heeft een grote mate van voorzienigheid laten zien in hun plannen. De voorzitter van het college van bestuur Paul Oomens kan de aanwezigen vertellen dat het hmc daadwerkelijk een ruimte gaat huren op het NDSM terrein om contact te maken met het noordelijke deel van de stad. De ruimte zal worden ingericht als werkplaats voor huidige studenten en om leerlingen uit het VO te interesseren voor het vak.
Vervolg:
Het concept HMC Overall zal worden gepresenteerd op het HMC. Tevens zal de nieuwe leeromgeving een plaats krijgen tijdens het Kennisevent: Meubelbranche in transitie: opleiden – faciliteren – innoveren op 6 juni in Pakhuis de Zwijger en online te volgen (14.00 – 17.00 uur) en op het MBO-diner op donderdag 22 juni.
In de verdere planvorming voor het nieuwe gebouw van het hmc kunnen deze concepten een bron van inspiratie zijn.
Marco Cornelisse 